Khó khăn chồng chất

Tại Nghệ An, làng nghề mây tre đan chiếm số lượng lớn nhất với 43 làng nghề, hơn 3.700 lao động thường xuyên. Trước đây, làng nghề mây tre đan phát triển mạnh mẽ, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, gần đây, không ít làng nghề chỉ hoạt động cầm chừng.

Theo xếp loại làng nghề năm 2014 của Liên minh HTX tỉnh, trong số 43 làng nghề, chỉ có 14/14 làng nghề mây tre đan hoạt động ổn định, còn lại đều hoạt động èo uột: Huyện Diễn Châu, 4/4 làng nghề xếp loại yếu kém; huyện Quỳnh Lưu chỉ còn 1 làng nghề hoạt động…

Nguyên nhân của tình trạng trên do phát triển làng nghề mang tính tự phát, phân tán, thiếu tính bền vững, quy mô sản xuất nhỏ lẻ. Hơn nữa, tác phong sản xuất còn mang nặng tính nông nhàn; mẫu mã và thị trường hạn chế. Trên địa bàn chỉ có 6 doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm, phần lớn quy mô nhỏ, khả năng thích ứng thị trường kém.

Thổ cẩm - mặt hàng được kỳ vọng tạo thành sản phẩm du lịch cũng rơi vào tình cảnh tương tự như mây tre đan. Tiêu thụ sản phẩm gặp không ít khó khăn khiến làng nghề sản xuất thổ cẩm không phát triển như kỳ vọng. Chị Hà Thị Phương Vân - Chủ nhiệm Hợp tác xã dệt may thổ cẩm Hải Vân - chia sẻ: Sản phẩm thổ cẩm Nghệ An khó tiêu thụ bởi mẫu mà đơn điệu, nghèo nàn; công tác xúc tiến thương mại còn hạn chế.

Cùng với mây tre đan, thổ cẩm, các nghề truyền thống khác: Mộc, làm đá, nghề làm sản phẩm thủ công từ vỏ sò… cũng ngày bị mai một.

Gian nan xây dựng thương hiệu 

Những năm qua, Nghệ An đã ban hành một số chính sách hỗ trợ làng nghề xây dựng thương hiệu, đăng ký nhãn hiệu... Nhờ đó, một số sản phẩm được bảo hộ độc quyền như: Hương trầm Quỳ Châu, hương Liên Đức (Thanh Chương) nước mắm Hải Giang 1 (Cửa Lò), rượu Phúc Mỹ (Hưng Nguyên)… Dù vậy, việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm làng nghề vẫn còn không ít khó khăn.

 Một trong những lý do khiến người dân làng nghề chưa mặn mà với việc xây dựng thương hiệu chính là tâm lý dựa vào yếu tố “truyền thống”. Theo nhiều làng nghề, sản phẩm đã được thị trường đón nhận hàng chục, thậm chí hàng trăm năm nên xây dựng thương hiệu cũng... thừa.       

Bên cạnh đó, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm làng nghề khó khăn bởi nhiều nơi, sản phẩm được sản xuất manh mún, nhỏ lẻ theo hộ gia đình, kinh doanh theo kiểu “mạnh ai nấy làm”. Trong khi đó, đầu tư máy móc thiết bị hiện đại và quảng bá sản phẩm phải mất nhiều chi phí.

Ông Hồ Quốc Việt - Trưởng làng nghề hương trầm Quỳnh Đôi - băn khoăn khi biết thông tin huyện đang xây dựng nhãn hiệu cho làng nghề: “Nếu đã xây dựng nhãn hiệu tập thể thì phải có cơ chế phát triển chung cho làng nghề. Nếu xây dựng xong mà vẫn phát triển quy mô từng hộ gia đình, nhãn hiệu khó phát triển. Thậm chí, nhiều hộ không muốn sử dung chung nhãn hiệu tập thê do sợ ảnh hưởng đến uy tín, chất lượng sản phẩm của gia đình mình...”.