Một trong những mặt hàng bị phát hiện gian lận xuất xứ hàng hóa rất lớn thời gian qua là gỗ dán. Theo Bộ Công Thương, bước đầu điều tra đã có những kết quả phản ánh vi phạm của các doanh nghiệp về sử dụng giấy tờ không hợp pháp, có dấu hiệu làm giả. Một số doanh nghiệp nhập khẩu ván bóc bán thành phẩm từ Trung Quốc để sản xuất gỗ ván bóc xuất khẩu nhưng không khai báo trong hồ sơ xin cấp chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O).

Theo Bộ Công Thương, ngoài việc doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở của pháp luật, gian lận xuất xứ để hưởng ưu đãi thuế quan, một nguyên nhân khác khiến tình trạng gian lận xuất xứ hàng hóa gia tăng là một số nước nhập khẩu đang áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ cho hàng hóa nhập khẩu. Điều này vượt tầm kiểm soát của các cơ quan chức năng Việt Nam.

Gỗ dán - một trong những mặt hàng bị phát hiện gian lận xuất xứ hàng hóa

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết, Mỹ là thị trường cho phép các doanh nghiệp xuất khẩu tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Tức là doanh nghiệp không sản xuất hàng hóa tại Việt Nam, hàng hóa không có xuất xứ Việt Nam cũng có thể tự chứng nhận xuất xứ từ Việt Nam rồi nhập khẩu và lưu thông trên thị trường Mỹ. Gian lận xuất xứ hàng hóa chỉ phát hiện ra ở khâu hậu kiểm. Điều này đã được Bộ Công Thương nhiều lần cảnh báo với phía bạn và phía đối tác cũng hứa hẹn sẽ xem xét, tuy nhiên đến nay chưa khắc phục được. Việc này ít nhiều đã ảnh hưởng đến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ. Trước phản ánh của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam về việc nguy cơ mặt hàng gỗ dán có thể qua Việt Nam lẩn tránh thuế vào thị trường Mỹ, Bộ Công Thương đã ngay lập tức ban hành Thông tư số 22/2019/TT-BCT ngày 12/11/2019 quy định về việc tạm ngừng kinh doanh chuyển khẩu, kinh doanh tạm nhập gỗ dán vào Việt Nam để tái xuất sang Mỹ. Mục tiêu nhằm tăng cường quản lý xuất khẩu gỗ dán sang Mỹ để phòng tránh gian lận thương mại về xuất xứ hàng hóa, chuyển tải bất hợp pháp. Thông tư này được đánh giá là động thái kịp thời nhằm ngăn chặn tình trạng gian lận xuất xứ mặt hàng gỗ dán khi xuất khẩu sang Mỹ.

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng đang tích cực phối hợp với các bộ, ngành liên quan, hiệp hội và doanh nghiệp về việc tăng cường kiểm tra, giám sát việc cấp C/O, đặc biệt lưu ý tới một số mặt hàng có nguy cơ cao về gian lận xuất xứ hàng hóa (pin mặt trời, lốp ôtô, hạt dẻ cười, tôm, nhôm, thép, gỗ ván ép, gạch men, xe đạp điện...). Đồng thời, chủ động tổ chức các đoàn kiểm tra, xác minh cơ sở sản xuất của doanh nghiệp khi có nghi vấn về gian lận xuất xứ; tập huấn, hướng dẫn kịp thời về xuất xứ hàng hóa cho doanh nghiệp và khuyến nghị doanh nghiệp phối hợp cung cấp thông tin cho cơ quan quản lý khi thấy có dấu hiệu bất thường, tránh gây ảnh hưởng đến cả ngành sản xuất.